از مولفه های برجسته ی تربیت عرفانی که از مصادیق «احسان» بوده و در ایجاد صلح در روابط اجتماعی و جامعه انسانی نیز بسیار اثرگذار است، «تسامح، رفق و مدارا» در منش عارف است که دامنه گسترده ای دارد و موافق و مخالف را شامل می شود. مدارای او با خلق از درجه جفا نکردن تا ملاحظه حساس ترین مسائل را شامل می شود تا کوچکترین رنجی به خلق وارد نشود (رک. سهروردی؛ اصفهانی، ۱۳۷۵: ۱۱۲). مراد از خلق نیز لزوما افراد انسانی نیستند؛ عطوفت با جانداران دیگر نیز وجهی از رفق و مدارا با خلق در تربیت عرفانی شناخته می شود. عارف می خواهد اخوت و خویشاوندی را میان همه انسانها، همه زندگان و بلکه همه ی موجودات برقرار کند. همچنین از مهم ترین مصادیق احسان، «حسن خلق» است؛ در برخی آثار عرفانی در خلال مباحث مربوط به آداب و اخلاق، آیه: «وَ إِنَّکَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظِیمٍ» (قلم/۴) به عنوان الگویی برای منش سلم آمیز سالکان مطرح می شود  بعضی عرفا مراد از حسن خُلق در آیه مذکور را آزار نرساندن به مردم و کفّ احتمال اذیت از ایشان ذکر کرده اند در مصباح الشریعه اصول معامله با خلق عبارت است از هفت اصل: حلم، عفو، تواضع، سخا، شفقت، نصیحت، عدل و انصافین اوصاف از زمره ی موازین صلح و سلم در عرفان نیز به شمار می آیند. در آن بخش از توصیه های سلوکی عرفانی که به مواجهه با خلق مربوط می شود، سخن از حلم، تواضع، سخا، شفقت، ایثار، مدارا، نصیحت و امثال اینها در میان است.

عارف در مواجهه با مخالفان نیز متحقق به مصادیقی از احسان است. که از اهّم آن می توان به زبان نرم و گفتار پسندیده، مدارا و ارشاد نیکو اشاره کرد. در قرآن اشاره می شود که مومنین در پاسخ مخالفان از گفتار و سخن نرم استفاده کرده و یا امر به چنین گفتاری می شوند : وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعا إِلَى اللَّهِ (فصلت/۳۳). عارف با اتصاف به این صفت، طرق ایجاد آشتی، اخوت، انس و به طور کلی ارتباط صلح امیز را فراهم می کند تا بتواند خلق را با حق آشنا کند؛ زیرا از اهداف مهم عارف، ایجاد معرفت برای خلق است.

منبع: آیلار ملکی، رضا حسینی فر، ۱۳۹۸،  مقاله: تحقق «صلح جهانی» بر مبنای حکومت اسماء در عرفان اسلامی، قم: انسان پژوهی دینی، دوره ۱۶، شماره ۴۲٫